4G

____________________________________________________________________

4G diye bir kavramdan söz ediliyor bir süredir yerli teknopat çevrelerde. Hiçbirimiz 2G diye bir şeyden haberdar değildik pek ama birden 3G, 4G ve 5G diye bir şeyler dizmeye başladı elin adamları. Biz de alıp çatır çatır kullanmaya meraklanıyoruz hemen. Peki bu mobil iletişim teknolojilerinden olan 4G ne demek? Nasıl kullanacağız? Ne yapacağız vs? Çok da haddime değil ama biraz fikir belirteyim ve bildiğimi söyleyeyim dedim. Konu ile ilgili bazı başlıkları yazıyı biraz daha kısa tutabilmek için ayrı başlıklar altında yayınladım, uzun uzun okumak için linkleri takip etmeyi unutmayın.

Öncelikle neydi bu G’ler?

Mobil iletişim teknolojileri sık sık gelişse de kullanılan temel teknolojilere ve özelliklere göre nesillere yani G’lere sebep olan ‘generation’ yani jenerasyonlara sahipti. 1G düşük kapasiteli analog olarak ses iletişimi yapabilen bir teknoloji idi. 2G ise daha fazla kapasite sunan ve dijitale geçilmiş bir hizmetti. Bu dijitalleşme ile de SMS, MMS ve mobil İnternet gibi hizmetler kullanılır oldu. 3G ise öncesinde çok düşük olan mobil bağlantı hızlarını geniş bant düzeyine çıkardı. Yani 2G’yi eski 56k modemli bir bağlantı gibi düşünelim, 3G de ADSL modemli bir bağlantı gibi. Tabi ikisi de bu karşılaştırdığımız 56k ve ADSL2+ gibi teknolojilerden teorik olarak yüksek hız sunuyorlar. Ayrıca 3G ile cep telefonu üzerinden görüntülü görüşme geldi ki birçok kişi 3G’nin bu görüntülü görüşme olduğunu düşündü. Halbuki bu teknolojinin sadece bir parçası idi. Özünde 3G yüksek hızlı mobil İnternet demekti.

4G nedir?
4G özetle 3G’den hızlı mobil İnternet teknolojisidir. 3G’nin şu an kullanılan hızı taşıyıcı sayısına göre 43 ya da 68 Mbps düzeyindedir. 4G ise bundan çok daha yüksek hızlar sunma amacında bir teknolojidir. 3G geldiğinde sadece görüntülü görüşme olduğu sanılıyordu, halbuki cep telefonundan İnternet hızları aşırı biçimde artmıştı. Tabi bu artış ilk anlarda çok yüksek olmasa da, zamanla operatörlerin altyapıları güçlendikçe aradaki fark oldukça arttı.

WiMAX vs. LTE
4G dediğimiz aslında mobil operatörlerden oluşan bir kuruluşun aldığı kararlara göre geliştirilen standartlar. Bu standartlara göre geliştirilmiş LTE (Long Term Evolution) ve WiMAX (Worldwide Interoperability for Microwave Access) teknolojileri 4G olarak sunulan teknolojiler. Tabi bu iki rakip teknoloji belli kullanımlara sahip olsa da LTE teknolojisi WiMAX’e göre daha tercih edilebilir olmuş ve operatörler tarafından daha fazla tercih edilip yatırım yapılan teknoloji olmuş durumda. Hani LTE ve WiMAX arasındaki rekabeti LTE kazandı diyebiliriz.

LTE 4G mi?
4G dediğim gibi belli standartlara sahip bir bağlantıyı temsil ediyor. LTE 4G diye lanse ediliyor ama LTE’nin de bu standartları tam olarak karşılayamadığı görülmüş ki 3.9G diye bahsedildiği ülkeler var. Öyle ki Amerika’da bazı operatörler ülkemizde 3G diye bahsedilen HSPA+ teknolojilerini bile 4G adında satıyor. 4G standartlarını tam olarak karşılaması beklenen teknoloji ise LTE-Advanced denen LTE’nin gelişmiş sürümü hani. 4G’yi 3G’den ciddi farklı kılacak özellikler LTE-A dediğimiz bu teknolojide aslında.

Aşağıda ufak bir LTE ve HSPa+ karşılaştırması var. Aynı frekans bandı genişliklerinde birbirine yakın hızları verdikleri görülebiliyor. Gecikme olarak LTE daha iyi. LTE-A ile ise bu aradaki farkın açılması bekleniyor. Şöyle ki 3G HSPA+ için öngörülen en yüksek bağlantı hızı maksimum frekans genişliği ile 336Mbps civarı iken LTE-Advanced için 1 Gbps civarında. Yani neredeyse üç kat fazla.

LTE-A birden fazla giriş çıkış anteni desteklemesi, daha verimli frekans kullanımı vs. belli özelliklerle daha yüksek hızda bir İnternet erişimi sağlıyor. Ülkemizde 4G hizmetinin bu LTE-Advanced teknolojisi ile sunulması bekleniyor.

LTE’de kullanılan frekans bant genişlikleri ne kadar?

LTE standartlarında kullanılabilecek frekans bant genişlikleri 1.4 MHz, 3 MHz, 5 MHz, 10 MHz, 15 MHz ve 20 MHz gibi bant genişlikleridir. Düşük hıza ihtiyacı olan M2M gibi makineler arası iletişim cihazları 1.4 MHz gibi düşük bant genişliği kullanırken FullHD ya da 4K video izleyen birinin cihazı birkaç 20 MHz kanalı birden birleştirip kullanabilir.

4G LTE-A ne kadar hız sunacak?

4G ile sunulan hızlar kullanılan frekans bandının genişliğine bağlı. 5MHz frekansta 40 Mbps civarı hızdan 100 MHz frekans aralığında 1 Gbps kadar hızlara çıkmak mümkün.

4G LTE-Advanced bu hızları nasıl sunuyor?

LTE-Advanced teknolojisinin yüksek hızı sağlayan pek çok alt teknolojisi bulunuyor. MIMO (Multiple Input Multiple Output) yani Çoklu Giriş Çoklu Çıkış bir tanesi ki cep telefonu ile baz istasyonu arasında daha fazla bağlantı kurarak toplamda daha yüksek hıza imkan tanıyor. Taşıyıcı birleştirme mesela aynı frekans bandında baz istasyonu ile birden fazla bağlantı kurulup verinin birden fazla kanaldan cihaza gelerek hızı bu toplam hıza yükseltmeye çalışıyor. Spektrum ya da frekans bandı birleştirme farklı 4G frekanslarının aynı veriyi aktarmak için kullanılabilmesini sağlıyor. Mesela bir veri 800MHz, 1800MHz ve 2600MHz bantlarından gönderilerek elde edilen frekans bant genişliğinin yükseltilmesi ve böylece hızın da yükseltilmesi sağlanıyor. LTE Advanced ile yüksek hız yüksek bir frekans aralığına sahip olmak demek ki bu MIMO teknikleri ile frekans aralığının 100 MHz kadar olup 1 Gbps kadar hız verilmesi bekleniyor. Ayrıca 3G’ye göre daha yeni bir teknoloji olduğundan daha verimli teknikler de kullanılıyor.

4G ile IP tabanlı sistem mi?

LTE teknolojisi tamamen IP tabanlı bir sistem. Eskiden kullanıcının cep telefonunun telefon numarası önemli iken artık şebekedeki IP adresi daha önemli bir hale geliyor. Bu son kullanıcıya pek bir şey ifade etmiyor ama operatör tarafında işleri kolaylaştırıyor. Şöyle ki devre ve paket anahtarlamalı eski telefon numarası sistemi ile kullanılan donanımlar, IP bazlı sistemde tamamen farklı gibi. Baz istasyonlarındaki 4G donanımı da eski donanıma göre daha az yer kaplayan donanımlar. Ayrıca sistem IP bazlı olduğundan eski standartları gerektiren devre anahtarlamalı sesli görüşme bile bu sistemde yer almıyor. 4G ile IP temelli çokluortam altyapısına geçiliyor ve buna da IP Multimedia Subsystem ya da IMS deniyor. Ses, video vs. bütün hizmetler bu IMS altyapısı üzerinden veriliyor.

4G ile sesli görüşme yapılıyor mu, görüntülü görüşme daha mı kaliteli?

İlgili yazıyı okuyun derim. 4G ile sesli ve görüntülü görüşme VoLTE ile mümkün. Ancak bu da yeni bir standart ki ülkemizde 4G’yi gördüğümüz zaman sesli görüşmenin olup olmayacağını göreceğiz. Detaylı bilgi…

LTE üzerinden SMS gönderiliyor mu?

LTE üzerinden SMS destekleniyor ancak LTE kullanan operatörlerdeki durumu ile ilgili pek bilgim yok. Herhalde sırf bir SMS için 3G’ye geçmeye kalkmaz bağlantı. 🙂

Özetle 4G ya da 4. nesil ne şimdi, bize ne sağlayacak?

Özetle 4G demek son kullanıcıyı ilgilendiren şekli ile cep telefonunda yüksek hızlı İnternet demek. Ayrıca IP temelli altyapıya geçilmesi ve mobil şebeke kısmının IB temelli çoklu ortam yapısına geçmesi demek.

4G ile cep telefonu operatörlerinin bize sunduğu kapasite arttığı için bağlantı hızlarımız artacak. Ayrıca kapasite arttığı için kotalar da yükselecek. Hani 10GB – 20GB kotalı mobil İnternet paketleri çıkabilecek. Daha fazla ve daha yüksek kaliteli video izleyebileceğiz, Facebook vs. sitelere daha hızlı girebileceğiz. İnternet deneyimimiz daha hızlı ve kaliteli bir hal alacak.

4G ile televizyon izlenecek mi?

LTE Broadcast ile İnternet kotasını kullanmadan TV izlemek mümkün olabilir.

Sınırsız İnternet paketleri olacak mı?

3G’de sınırsız İnternet paketleri zaten var. Ancak bunlar 1 GB, 2 GB gibi belli limitlerden sonra 64kbps, 96 kbps veya 128 kbps gibi hızlara düşerek 2G hızından bile daha düşük bir hızda devam ediyor. 4G ile bu tür paketlerin AKK öncesi kotalarında artış olacaktır, AKK sonrası hızlarında da artış olacaktır. Ancak çok ciddi bir artış beklemeyin. Mobil şebekelerde sınırsız paketler altyapıların yetersiz olduğu ülkelerde terkedilmeye başlanmıştır, zira operatörlerin sonunu getirebilecek bir şey olarak görülür bu. Yani ciddi AKK’siz mobi İnternet paketleri için heveslenmeyin.

4G iyi güzel o zaman da Türkiye’deki durum ne? Her şey o kadar parlak mı? 4G devreye girince ne kadar hız alacağız? 4G için yeni SIM kart almaya ihtiyacımız var mı?

4G Türkiye’de uzun zamandır konuşulan bir teknoloji. 2014 yazında deniyordu, 2015 başında oldu, şimdi de 2015 yazı veya 2016 başında 4G LTE teknolojisini kullanmaya başlayacağımız söyleniyor. Şimdi de bir ihale ve ihaleden sonra operatörlerin altyapılarını hazırlayıp 4G’yi devreye almalarını bekliyoruz. Devamını okuyun…

Her şey çok mu mükemmel? Hiç mi sorun yok? Altyapı çok mu hazır? Operatörler fiber hariç 4G’ye hazır mı?

Aslında işler çok da iç açıcı değil. Bkz. Mobil operatörlerimiz 4G’ye hazır mı?

Bir de operatörlerimiz ve 3G’de hali hazırdaki duruma bakalım

2009 yılından beri operatörler 3G’ye yatırım yapıyor. Dediğim gibi telekom ekipmanları pahalı donanımlar, bundan dolayı 3G’ye de yapılmış muazzam bir yatırım var. Operatörler açıkçası 3G’ye yaptıkları yatırımın bedelini karşıladıklarını düşünmüyorlar henüz. 3G için baz istasyonu, transmisyon, santral ekipmanı alıp kurdular, fiberler döşediler. Bunların masrafını henüz tam olarak çıkarabilmiş değiller.

Ayrıca teorik olarak ülkemizdeki operatörler çift taşıyıcı ile 42 Mbit hıza kadar 3G sunuyorlar. Gel gelelim bu hızı gören yok. Hatta Turkcell üç taşıyıcı ile Türkiye genelinde 63 Mbit’e kadar hız sunduğunu söylüyor. Bu hızı gören var mı peki? O da yok. Bu tür şeyler pahalı yatırımlar, baz istasyonundan santraline kadar pahalı ekipmanlar gerektiriyorlar. Operatörler reklamlarında bu hızlardan bahsedip duruyorlar ama sektördeki çalışanlarla konuşulduğunda da bu hızların çok da kolay alınamayacağı ortaya çıkıyor. Çok güvendikleri networklerinin aslında o kadar da iyi olmadığını anlıyoruz.

Henüz şehir ve ilçe merkezleri dışında çoğu yerde 3G şebekesi yok. Hatta 2G şebekesi dahi olmayan yerler bile vardı ki, evrensel fon geliri ile Turkcell’in kurduğu bir ortak altyapı ile operatörlerin burada hizmet vermesi sağlanarak kapsama alanı olmayan bölge kalmaması için uğraşılıyor. Şehirlerde de 3G kapsamasında kullanılan 2100 MHz frekanstaki sinyalin kolay zayıflamasından dolayı yapılaşmanın yoğun olduğu yerlerde sıkıntı çıkardığını biliyoruz. Bu gibi yerlere daha fazla baz istasyonu gerekiyor ama yeni baz istasyonu kurmak kolay bir şey değil. Operatör kuracak olsa bile halk izin vermiyor. 🙂

Genel performans olarak ise ülkemizdeki Avea, Vodafone ve Turkcell operatörlerimizin 3G kapsamalarının yeterli olduğu yerlerde 3G hızlarının da yeterli olduğunu görüyoruz. Ancak bunun da insanları yanıltmaması gerekli. Bu altyapının çok iyi olduğundan değil, fiyatların pahalılığından dolayı şebekeler yoğun kullanılmadığından. 😉 Hızlar iyi diye operatörler sınırsız İnternet versin diyenler var. Bu 4G ile bile zor ki bizdeki operatörlerin altyapılarını anında tıkayacak bir şey bu.

Operatörlerimiz ve 4G

Cep telefonu operatörleri kar için çalışan firmalar, yani dertleri para kazanmak. Bundan dolayı da ne yazık ki muazzam yatırımlar yapmaktan çekiniyorlar. 4G’ye hazır olduklarını söylüyorlar, hemen gelmesini bekliyorlar vs. Halbuki tek istedikleri 4G’nin devreye girip müşterilerinden para sağacak bir kanal daha açılmasını sağlamak. Hani müşterilerinin hızlı İnternet kullanmasını isteseler bunu 3G ile de yapmanın farklı yolları da var. Baz istasyonlarındaki taşıyıcı sayılarını arttırmak mesela.

Ayrıca bir süre önce geçmişte mobil operatör sektöründe çalışmış bir arkadaşla konuşurken de bir şey düşündük. 3G’de çift taşıyıcılı bir baz istasyonunun toplam kapasitesi 42 Mbit. Yani aynı anda kullanıcılar bu baz istasyonuna bağlandığında toplam kullanabildikleri maksimum veri 42 Mbit oluyor. Baz istasyonunun üç hücre ile hizmet verdiğini düşünelim. Bu 42 Mbit tek bir hücreden de kullanılabilir, tüm hücrelere de dağıtılabilir. Eğer operatörler daha fazla hız vermek istiyor olsa baz istasyonu donanımlarını yükselterek istasyonun toplam kapasitesini arttırabilir. 42 Mbit’in istasyonun toplam çıkışı değil, her sektörü yani her hücresi için çıkışı olduğunu düşünelim. bu durumda toplam kapasite üç sektörde 120 Mbit’e çıkar değil mi? Kullanıcılar yine maksimum hız olarak 42 Mbit alabilir. Ancak istasyonun kapasitesi artmış olacağından daha fazla kullanıcı bu hızı alabilir. Frekans kaynağı meselesinden bu dediğim tam olarak uygulanamayabilir ama operatörlerin yoğun yerlerde ekstra RRU vs. donanımlar ekleyerek hız yükselttiklerini görebiliyoruz. Tabi bu hem baz istasyonuna hem santral tarafında ekstra yatırım yapmak gerektireceği için masraf demek. Masraf demek düşen kazanç ve patronların payının azalması demek. Bundan dolayı operatörler 4G reklamı yaparak bizi kazıklamayı daha kolay görüyor.

Peki ya halk?

4G’ye merak salan çok ama kimse ne tesadüftür ki baz istasyonu görmek bile istemiyor. Güney Kore mesela bu konuda çok iyi bir ülkedir, yüksek hızlarla sınırsız 4G İnternet paketleri bile var. Ancak ülkemizdeki toplam baz istasyonlarının üç katı kadar 4G uyumlu baz istasyonları olduğunu belirtmek gerek. 4G veri kullanımını arttıran bir teknoloji ki veri veriyi çağırıyor bu durumda. Yani veri kullanımı gitgide artacak. Bu durumda operatörler buna ya yeni baz istasyonları ile cevap verecek, ya da fiyatları arttırıp kotaları azaltarak. Halkımızın baz istasyonlarının artmasının gerekliliğini, arttıkça elektromanyetik radyasyondan daha az etkileneceklerini anlaması gerek bunun için de…

Çok pis bir özet geçiyorum

4G yüksek hızlı bir genişbant mobil İnternet erişim teknolojisi. Uygun frekans ve altyapı ile 1 Gbps gibi yüksek hızlara çıkmak mümkün. 4G fiber optik kablolarla birlikte kullanılacak bir teknoloji olarak görülüyor. Bu durumda ülkemizdeki fiber altyapı yetersizliği 4G’nin önünde bir engel gibi duruyor. Ayrıca fiber altyapı hariç operatörlerin santralleri vs. de yetersiz ki bunların da 4G destekleyecek şekilde yüksek kapasite ile güncellenmesi gerekiyor. Henüz 3G’ye yaptıkları yatırımı geri alamamış operatörler için bu yatırımları yapmak da çok hevesli oldukları bir şey olmayacak. Ha buna rağmen 4G 4G diye bağırmalarının nedeni de müşterilerinin cüzdanlarından para hortumlayacak ekstra bir kalem hizmetlerinin olması. Bu durumda da 4G’nin ilk dönemlerinde 4G şebekelerini 3G imiş gibi kullanmamız olası olabilecek. Yani altyapı yetersiz kalırsa operatörler 4G şebekelerinden 3G hizmeti sunmuş olacaklar.