Garmin Fenix 5X

____________________________________________________________________

Garmin Fenix 5X, Garmin’in multisport ya da dağcılık temalı Fenix serisi ürünlerinin 2017’de satışa başlayan Fenix 5 ailesinin bir üyesi. Saat tüm spor aktivitelerinizi ve günlük fitness denen belli aktivite, uyku vs. değerleri kaydetmeye yarayan ciddi bir spor saati. Fenix 5 serisi üç üyeden oluşuyor. Küçük bilekler ve küçük sevenler için Fenix 5S, normal model Fenix 5 ve harita ve navigasyon özellikleri eklenmiş ve bir miktar farklı donanıma sahip bir Fenix 5X. Bahsedeceğim cihaz Garmin Fenix 5X ki harita artısı ile serinin en donanımlı cihazı da bu.

Garmin Fenix 5X

Garmin Fenix 5X

Günlük hayat

Günlük hayatta saat tüm fitness temalı bileklik ve saatlerin kaydedebildiği verileri kaydediyor. Günde kaç adım attığınızı kaydediyor ve buna bağlı olarak bir hesaplama ile kaç KM mesafe katettiğinizi kaydediyor. Günde kaç saat uyuduğunuzu kaydediyor ve uykudaki hareket seviyenize göre derin uykuda ya da hafif uykuda olduğunuz süreleri gösterebiliyor. Optik nabız ölçüm sensörü ile sürekli nabzınızı da takip edip, nabzınızı görebilmenizi sağlıyor. Ayrıca profilinizde belirttiğiniz bilgiler, nabız, günlük adım ve aktivite bilgilerini de kullanarak günlük kalori yakım bilginizi gösteriyor. Cihazın barometresi de var ki, günlük olarak kaç merdiven çıktığınız, daha doğrusu kaç kat çıktığınız da belirtiliyor ve kaydediliyor. Tüm bu bilgiler genelde çoğu etkinlik takibi yapan bileklik ve saat tarafından kaydedilen veriler. Bu verilere saat üzerinden sınırlı erişebildiğiniz gibi çevrimiçi Garmin Connect hizmetinden de erişebiliyorsunuz. Sınırlı erişimden kastım günlük değerlerinizi görebilseniz de önceki günlerin değerleri fazla gösterilmiyor, bunun yerine Garmin Connect’ten faydalanmanız gerekiyor. Adım sayar performansı fena değil ama her adım sayar gibi kusursuz da değil. Bulaşık yıkarken gereksiz yere adım sayabiliyor. Ya da kamera çekimi yaparken kamerayı fazla sallamamak için yavaş ve sakin yürürken hiç adım saymayabiliyor. Merdiven sayacı da Fenix 3 kadar iyi değil. 15 kat çıktığım bir günde 7 – 8 kat gösterebiliyor. Tabi bunda ben katları çıkarken hava basıncındaki değişimin de etkisi var. Kalori tahmini de neredeyse tüm aktivite takip cihazları gibi kesin doğru değil. Bkz. Fitness trackers accurately measure heart rate but not calories burned

Garmin Connect

Garmin Connect

Garmin Connect

Garmin Connect, Garmin saatlerin ve diğer spor cihazlarının verilerini saklamak için kullandığı Garmin’in bulut hizmeti. Buna connect.garmin.com adresinden erişebildiğiniz gibi Play Store ve AppStore‘dan Garmin Connect uygulamasını telefonunuza indirerek de faydalanabiliyorsunuz. Yanlış hatırlamıyorsam Microsoft telefonlar için de mağazalarında yer alıyordu. Saati ilk kurulumunuzda telefondaki Connect uygulaması ile bağlayarak telefon üzerinden Bluetooth ile eşitlenmesini sağlayabiliyorsunuz. Devamında bütün verileriniz Garmin Connect bulutuna depolanıyor ve istediğiniz her zaman bunlara ulaşabiliyorsunuz. Buradaki veriler günlük adım, uyku, kalori, nabız gibi verilerin tümü ve geçmişe yönelik, yani istediğiniz geçmişten bir gündeki verilerinize ulaşabiliyorsunuz. Ayrıca tüm aktiviteleriniz de yine burada saklanıyor. Her aktiviteyi harita üzerinde görüntüleyip, hız, mesafe, kadans, nabız vs. saatin kaydettiği her veriye buradan ulaşabiliyorsunuz. Bu şekilde aktivitelerinizi, performansınızı değerlendirip antrenman planlarınızı yapabiliyor, kendinize rota belirleyip saate gönderebiliyorsunuz. Yine Connect arayüzünü Strava’ya bağlayarak etkinliklerin Strava’da da görünmesi sağlanabiliyor. Tabi Connect çok zengin bir bulut ortamı ve ayrıca incelenmesi gereken bir yer, saat incelemesi olmadığı için burada çok yazmayacağım.

Sportif hayat

Saat bir spor saati ve içinde neredeyse yapabileceğiniz tüm sporlar ile ilgili ve bunları kaydedebileceğiniz uygulamalar yer alıyor. Saatte GPS alıcısı bulunuyor ki Amerika’nın GPS ve Rusya’nın Glonass konum uyduları ağlarını kullanarak konum tespiti yapabiliyor. Bu konum tespiti ile aktivitelerinizi nerede, ne kadar hızlı, ne performansla yaptığınızı kaydedebiliyor ve hareket ettiğiniz rotayı Connect üzerinde görebilmenizi sağlıyor. Bir örnek aktivite…

Ayrıca Fenix 5X harita destekli bir saat ki harita üzerindeki konumunuzu da gösterebiliyor. Aşağıda saat ile kaydedilmiş 4. Saray Bisiklet Festivali etkinlik ile ilgili kaydım görünüyor mesela. Hangi noktada hangi nabızda olduğum, hızım, yüksekliğim ve ortam sıcaklığı gösteriliyor. Toplam mesafe, ortalama hız vs. değerler de görünüyor tabii ki görselde yok ama tıklayarak esas sayfada gösterilen verilere bakabilirsiniz.

4. Saray Bisiklet Festivali Connect kaydı

4. Saray Bisiklet Festivali Connect kaydı

Tasarım olarak Fenix serisi saatler yuvarlak ekrana sahip ve klasik saat çizgisi sergileyen saatler. Bu açıdan her ne kadar normal bir saat kadar hafif ve küçük olmasalar da piyasadaki diğer pek çok spor saatine göre günlük kullanımda daha iyi durdukları ortada. Genel görünüm itibarıyla önceki seri Fenix 3 saatlere benzerlik var ki, Fenix 3 serisi zaten görünüm olarak iyi bir seriydi, bunda da değiştirme ihtiyacı hissetmemişler. Garmin Fenix 5X modeli ailenin diğer üyeleri Fenix 5 ve 5S’ten daha büyük ve daha kalın. Saat fiberle güçlendirilmiş polimer bir kasadan yani biraz sağlamca plastikten oluşuyor. 🙂 Ancak herhangi bir aktivitede bu saatlerin kasasına zarar vermeyi becermiş birini görmedim, yani plastik olmasında bir sıkıntı yok. Tüm spor saatleri zaten öyle.

Ekranın etrafındaki ön çerçeve metal ve parlak koyu gri bir kaplama ile kaplı. Ancak bu kaplama zamanla saatin oraya buraya çarpılması ile çiziliyor ve çizikler kaplamanın altındaki esas metali göstererek görünümü bozacak gibi duruyor. Bu açıdan kaplama yerine eski serideki Fenix 3 Silver modeli gibi metalik bir çerçeveye sahip olmasını tercih ederdim. Ancak Garmin muhtemelen bu tür çerçeveyi daha pahalı modellerde kullanmak istiyordur, ya da Fenix 5X’i çok tercih edilecek bir model olarak görmediğinden de olabilir. Fenix 5 serisinde metalik renkli model de yer alıyor. Ayrıca çerçeve eski Fenix 3 serisine göre biraz daha sığ ki camı biraz daha az koruyacak diyebiliriz. Çerçevede yine saatin içine ulaşmak için sökülmesi gereken beş vida yer alıyor ve Fenix 3’te bulundukları şekilde konumlandırılmışlar. Saatin arkasında ise ortada optik nabız ölçer sensörü yer alıyor. Sensör 3 lazer LED ve bir ışık algılayıcıdan oluşuyor. Sensörün çevresinde ise metal bir kaplama bulunuyor ki görünüm olarak saatin arkasında çok bir şey katmıyor sonuçta. Ancak optik nabız sensörünü biraz gömerek elde izinin çıkmasını engelliyor diyebiliriz. Arka kısımda bir de şarj kablosunun takıldığı bir boşluk yer alıyor ki bu boşluk aktivitelerde saatin şarj işlemini biraz zorlaştırıyor. Saatin sağ tarafında yukarıdan aşağı açma kapama, menü ve yukarı tuşu ve altta da aşağı tuşu bulunuyor. Diğer tarafta ise başlat ve geri tuşu bulunuyor. Aralarında ise barometre sensörünün deliği bulunuyor. Tuşlar da çerçeve ile aynı metalik kaplamaya sahip ve görevlerini simgeleyen simgeler yok üzerinde, Fenix 3 serisinde bu ayrtıntı hoşuma gidiyordu. Kasa sağlamlık olarak sağlam dursa da kayışlar bir süre kullanımdan sonra yıpranmaya başlıyor gibi görünüyor. Fenix 3 kayışları bir sene sonra kopar Garmin garantiden değiştirirdi ama bunlarda kopma olmasa da bir aşınma durumu var.  Fenix 5X kayışları 26mm genişlikte ve Garmin QuickFit olayını kullanıyor ki kayışları tornavidalarla uğraşmadan çok kolay bir şekilde değiştirebiliyorsunuz. Yalnız bu sistemi kullanan Çin malı kayışların mekanizmaları biraz farklı ki, saatten çok kolay çıkıp saati düşürmenize ve kaybetmenize sebep olabilir, bilginize.

Bisiklette-Garmin-Fenix-5X

Saatin ekranı safir yani çizilmelere dayanıklı bir cam, boya kaplı metal çerçeve cam kadar dayanamayacak yani. Kullanılan ekran modeli de sürekli açık 240 x 240 çözünürlükte yuvarlak bir ekran. Garmin saatlerinin özelliği düşük güç sürekli açık ekranlara sahip olmaları. Apple saatler gibi baktığınızda moda sonrası tuğla ekranlara sahip değiller. Ekranda sürekli olarak bir görüntü yer alıyor. Ayrıca bu ekranlar arka aydınlatma ihtiyacı olmayan reflektif yani yansımayla çalışan LCD ekranlar. Bundan dolayı da gün içinde kullanımda gün ışığında görünmeme gibi bir sorunları yok, tam tersi ne kadar ışık o kadar iyi görünüyorlar. Karanlık için ise arka aydınlatmaları var. Arka aydınlatmaları Fenix 3 serisi gibi tek noktada parlak, diğer yerlerde daha karanlık şekilde değil, daha dengeli bir arka aydınlatması var. Ekran yansımaya dayalı çalışan bir ekran olduğu için renk skalası biraz kısık. Bu şekilde 4 bin rengi destekleyen ekranlar olsa da bu saatte kullanılan ekran 64 renk destekli. Diğer renkler titreşim ve farklı tonları birleştirme ile elde ediliyor ama tam renk elde edilemiyor pek, hani görünüm desteklenen 64 renkteki kadar güzel olmuyor. 240 piksel çözünürlük önceki seriye göre bir artış.

Arayüz

Arayüz Fenix 3 serisinin devamı bir arayüz ama belli yerlerde geliştirmeler yapılmış. Kullanılan fontlar daha kalın fontlarla değiştirilmiş. Fenix 3 fontları daha hoşuma gitse de aktiviteler esnasında vs. Fenix 5X fontları daha iyi görünüyor. Ana ekranda yine saat yüzü dediğimiz saati gösteren ve ayarlanabilen ekran yer alıyor. Ekranı dijital ve analog saat olarak ayarlayabiliyor, görünen adım sayısı, yükseklik vs. bilgileri değiştirebiliyoruz. İstersek de Connect IQ mağazasından farklı saat yüzleri indirebiliyoruz. Start butonu ile ana menüye ulaşıyorsunuz, buradan yukarı aşağı hareket ile aktivitelere ve yüklediğiniz ConnectIQ uygulamalarına erişim mümkün. Bu menü iki kısma ayrılmış. Üst ve beyaz arkaplanlı kısımda saatin kendi spor aktiviteleri yer alıyor. Alttaki siyah arkaplanlı kısımda ise navigasyon, harita fonksiyonları ve Connect IQ uygulamaları yer alıyor. Yine start butonu ile bu aktivitelere girip yine start butonu ile aktiviteleri başlatabiliyorsunuz.

Aktivite ve uygulama menüleri.

Aktivite ve uygulama menüleri.

Saat yüzünde iken yukarı aşağı tuşlarını kullandığımızda da İngilizce widget denen küçük araçların yer aldığı menülere geliyoruz. Bunlar arasında nabzımızı, adım sayımızı, son aktivitelerimizi gösteren araçlar mevcut. ABC aracı ile de yükseklik, barometre değeri ve pusulayı kullanabiliyoruz. ConnectIQ mağazasından da bir takvim ve pil durumunu takip etmek için bir araç yükledim.

Araç gereç menüsündeki ABC aracı

Araç gereç menüsündeki ABC aracı

Hava durumu aracı ve alt menüleri BT üzerinden hava durumu verisi alabiliyor.

Hava durumu aracı ve alt menüleri BT üzerinden hava durumu verisi alabiliyor.

Nabız, Tempe sıcaklık ve Connect IQ takvim aracı.

Nabız, Tempe sıcaklık ve Connect IQ takvim aracı.

Açma kapama tuşuna basılı tutunca kontrol menüsü çıkıyor. Bu menü saat ekranı etrafında dağıtılmış simgelerden oluşan döner bir menü. Yukarı aşağı tuşları ile hareket ettirerek her simgedeki görevi yerine getirebiliyoruz. Bunlar saati kapatmak, Bluetooth açıp kapatmak, WiFi eşitleme başlatmak, telefondaki müzik çaları kontrol etmek gibi şeyler. Bu menüdeki öğeler değiştirilebiliyor.

Kontrol menüsü

Kontrol menüsü

Saatin kendisi müzik oynatamıyor ama telefondaki oynatıcıyı çalıştırabiliyor. Bunun için kontrol menüsünden ya da widget ekranındaki müzik aracından faydalanabiliyoruz. Arayüz genel manada Fenix 3 serisine göre hızlı ve akıcı çalışıyor. Garmin cihaz performansına yönelik biraz iyileştirme yapmış.

Garmin Fenix 5X analog saat yüzü

Garmin Fenix 5X analog saat yüzü

Garmin Fenix 5X ConnectIQ dijital saat yüzü Runarchy

Garmin Fenix 5X ConnectIQ dijital saat yüzü Runarchy

Saat ayarlarından tuşlara basılı tutulduklarında etkinleştirecekleri görevler eklemek mümkün. Bunlar konumu kaydetme, ekran görüntüsü alma gibi çeşitli komutlar. Evet Fenix 3’ten farklı olarak Fenix 5X ile ekran görüntüsü almak da mümkün. Bunu ekran görüntüsünü hafızasındaki bir klasöre Bitmap (BMP) dosyası olarak kaydediyor. Ne yazık ki bu görüntüleri herhangi bir şekilde buluta eşitlemiyor. Saati bilgisayara bağlayıp dosya sistemine erişip almak gerekiyor.

Spor aktiviteleri

Saatte koşu, yürüyüş, dağ yürüyüşü, yüzme, bisiklet, MTB, kayak vs. çoğu aktiviteyi kaydedecek aktivite seçenekleri mevcut. Bunun için start tuşundan aktiviteye girip istediğiniz aktiviteyi seçiyorsunuz. Sonra ekranın kenarındaki kırmızı halkanın dolup yeşilleşmesini bekliyorsunuz. Bu saatin GPS uydularından veri alıp konumunu tespit edebilmesi için geçerli bir süre. Sık aktivite yapan biri iseniz bu kısımda hiç fazla beklemeyeceğinize emin olun. Ama arada bir GPS’li aktivite kullanıyorsanız saat daha fazla GPS verisi indirmek durumunda olduğundan daha fazla beklemek gerekebiliyor. Zaten siz yine de güvenilir GPS verisi için bir iki dakika bekleyin. Ekranın etrafında yeşil çizgiyi görünce başlat tuşuna basıp aktiviteyi başlatabilir artık koşmaya ya da bisiklet sürmeye başlayabilirsiniz.

GPS sabitlenme öncesi ve sonrası. Yeşil çizgide hazırız. ;)

GPS sabitlenme öncesi ve sonrası. Yeşil çizgide hazırız. 😉

Yukarı aşağı tuşları ile aktivitedeki diğer ekranlara geçebilir, diğer veri alanlarını kontrol edebilirsiniz. Her ekranda standart olarak dört veri alanı bulunur ve bu veri alanları ayarlardan değiştirilebilir. Bu veri alanlarında hız, mesafe, süre, nabız, tur sayısı, yükseklik, TOD (Time of Day – Günün Zamanı yani basitçe saat), barometre, gün batımı vakti ve daha bir sürü seçenek var. Ayrıca kendiniz de ConnectIQ mağazasından veri alanı indirebilirsiniz. Ayrıca aktivite esnasında haritaya da bu şekilde ulaşacaksınız. Aktivitede iken başlat butonuna basarsanız aktivite duraklıyor ve bir menü çıkıyor. Bu menüde resume ile aktiviteye geri dönebilir, save ile kaydedebilir ya da discard ile de silebilirsiniz. Ayrıca Resume later ile de aktiviteyi arka plana atıp daha sonra tekrar devam edebilirsiniz. Uzun bisiklet turlarında vs. işe yarayan bu özellik ile GPS’i sürekli açık tutup gereksiz batarya harcamıyorsunuz. Tekrar start butonuna basıp aktiviteye dönmek mümkün. Back to Start özelliği ile de saat geldiğiniz rotayı size tersten çizip yönlendirebiliyor. Save komutu ile aktivite tamamen durdurulup saate FIT biçiminde kaydediliyor ve size aktivitenizin özetinin sunulduğu bir menü çıkıyor. Aynı zamanda burada aerobik ve anaerobik performans değerlendirmesi ve kırdığınız kişisel rekorlar ve segment rekorları ile ilgili de bilgi alabiliyorsunuz. Saatiniz ve telefonunuzda Bluetooth etkin ise aktivite kaydedildikten sonra saat BT üzerinden aktivitenizi buluta yükler. Saatin Bluetooth bağlantısı düşük güçlü bir BLE bağlantısı olduğu için bu biraz zaman alabilir; transfer hızı birkaç kilobayt saniye gibi düşük bir hız. Bilgisayarınızda Express uygulaması üzerinden WiFi ayarı yapabilirsiniz saate ki, bu şekilde WiFi üzerinden transfer çok daha hızlı. Aktiviteden sonra otomatik yükleme seçeneği de var. Cihazda WiFi sadece gerektiğinde etkinleştiriliyor ve bunun dışında kapalı duruyor, yani WiFi eşitlemeleri dışında hiçbir işe yaramıyor.

GPS performansı

Saatte MTK’nın 3333AV GPS yongası bulunuyor. Yonga pek çok konum uydusu ağını kullanabilse de saatte sadece GPS ve Glonass kullanılıyor. Eski Fenix 3’lerde ayarlar menüsündeki bir ayardan Glonass etkinleştirip kapatmak mümkün idi. Ancak bu saatte her aktivite için ayrı ayar var; her biri için ayrı ayrı Glonass ayarı yapabiliyorsunuz. Mesela koşu aktivitemde Glonass açık, bisiklet aktivitemde ise kapalı. Glonass ayarı Rusların Glonass konum uydusu ağındaki uydulardan da konum bilgilerinin alınmasını sağlıyor. Bu şekilde saat Amerikan GPS uydularından başka Rus uydularına da bağlandığı için daha fazla konum uydusuna bağlanmış oluyor. Pratikte açık alanda bir fark yaratmıyor. Ama binaların arasında gökyüzünü az gören bir konumda daha fazla uydu görülmesi performansı arttırabiliyor. Ayrıca Glonass sisteminde ephemerise yani almanak uzunluğu 10 saniye ile GPS’ten 8 saniye daha kısa olduğu için ilk sabitleme de daha hızlı oluyor diyebiliriz. Genel GPS performansı olarak Garmin markasından dolayı cihazdan çok şeyler bekleniyor olsa da cihaz çok da fazla başarılı değil bu konuda. Hani hızlı bir şekilde konumu sabitliyor, konum alıyor; ama yola çıktığınızda hızınız biraz düşük ise yürüyüş ve koşu aktiviteleri için özellikle, doğru hız, tempo (İngilizcesi pace, yani bir kilometrenin katedildiği dakika cinsinden süre), mesafe gibi verileri yüksek doğrulukta veremeyebiliyor. Hani mesafe olarak pek bir sıkıntı görmedim, mesafeyi doğru gösteriyor aslında; ama koşarken tempo bazen saçmalayabiliyor. Bunda koşarken yanından geçtiğiniz nesnelerin GPS sinyaline etkileri vs. neden oluyor. Açık alanda çizilen rotada da bir sıkıntı yok ama binaların arasında iken saçmalamalar, garip zikzaklar olabiliyor. Yolun bir tarafından diğerine atabiliyor, çok nadir de olsa diğer sokağa da atabiliyor kötü bir havada ve ilk sabitlemeyi pek beklemeden çıktığınızda. Hatta bir seferinde beni çapraz bir şekilde yüz metre kadar uzağa tarlanın ortasına da atmıştı ama istisnai bir şey oldu bu. Fenix 3’te aynı yerde bir iki metre sola kaydırmıştı beni. Cihaz bir Suunto Ambit 3 ya da Polar v800 değil hani. Hani Fenix 3’ün GPS performansından daha iyi değil ama daha kötü de değil, arada biraz daha fazla saçmalıyor sadece. 😀 Hızınız arttıkça doğruluk artıyor tabi, çok iyi GPS grafiklerine sahip koşuların hızlarının da iyi olduğunu gördüm. Temponuz 5 ve altında ise mesela, daha az sorun yaşamanız olası. Bisiklet aktivitesinde ise GPS performansı gayet iyi. Bunun nedeni de yüksek hızlı bir aktivite olduğu için sanırım; Fenix 3 de arabadaki hız ibresi ile aynı değeri gösteriyordu yüksek hızda. 😀 Ancak sorun olarak görebildiğim; bisiklet aktivitelerinde aktiviteyi duraklatıp devam ettirince 150 KM civarı maks. hızlar kaydedebiliyor ilk saniyede, sonra doğru hızla devam ediyor. Bunu geliştirme ekibine bildirdim ama hala şöyle mi oluyor, böyle mi oluyor, bisiklet kurulumunuz nedir vs. diyorlar. Bir çok nadir birkaç aktivitede de aktivite sonrası kaydedilen maks. hızın ortalama hızdan düşük olduğunu gördüm mesela. 😀 Strava rotayı tekrar oynatıp filtrelediğinden duraklamadan sonraki başlangıçta olabilen maks. hız hatasını vs. filtreleyip saymıyor. Sonuçta daha fazla GPS cihazından veri aldığı için bu sorunlara alışık cihazlar. Bu maks. hız sorunları sadece benim cihazım ile ilgili de olabilir ya da ileriki bir zamanda bir güncelleme ile çözülebilir de. Bir de sorun CIQ veri alanları ile daha fazla oluyordu. GPS performansından memnun değilseniz sensör kullanımı ile bu durumdan kurtulabilirsiniz.

Bkz. Bir Edirne turum. Ortalama hız 27.4 KM/s, maks. hız 25 KM/s

Sensör desteği

Saatin üstünde GPS, optik nabız ölçümü, barometrik altimetre, pusula, termometre, ivmeölçer ve Fenix 3’ten farklı olarak ciroskop sensörü bulunuyor. Termometre günlük olarak kullanılabilir bir termometre değil, kolun ısısından dolayı ortam sıcaklığını değil saat sıcaklığını gösteriyor. Termometre zaten sanırım barometre sensöründe ve barometre hava basıncını ölçerken termometre de ek bilgi vererek doğru altimetre yani yükseklik verisi elde edilmesi amaç.Yani barometrenin amacı altimetre için kullanılması. Altimetre normal olarak çok doğru değil. Açıkçası Fenix 3 kadar doğru bulmadım günlük kullanımda. Ancak aktivite esnasında GPS verisi ile de desteklendiği için sapma daha az oluyor. Mesela 84m yükseklikte çıkıp kuzeydoğuya doğru 58 KM bisiklet sürüyorum ve daireme çıktığımda yüksekliğim olması gerektiği gibi 198m ya da civarında. Hani aktivite esnasında gayet iyi iş görüyor. Ama dururken Fenix 3 altimetresi sabit dururken, Fenix 5X oynayabiliyor. Bir de Fenix 3 ve Fenix 5X’in ölçtüğü barometre değeri de aynı değil. İkisi de yüksekliğe göre deniz seviyesi basıncını ölçüp hesaplasalar da barometre ölçümleri arasında 10 milibar fark oluyor nedense. İvmeölçer ise adım sayar için kullanılıyor ve ciroskop da ultra track modunda vs. yön değişimlerini tespit etmek için kullanılıyor. Çıkılan kat ölçüm de yapılırken biraz beceriksizlik var. Bazen iki kat çıkıyorum, hiç saymıyor ya da inişleri saymıyor. Fenix 3 kadar iyi değil bu konuda da ama güncellemelerle iyileştirilebilir tabi bu. Fenix 3HR modellerinde çok sayıda altimetre sorunlu cihaz vardı, Fenix 5X’te de arada böyle cihazlar çıksa da genel olarak sorunlu bir seri değil hani.

Garmin Fenix 5X ANT konsorsiyumu üyesi Garmin’in çoğu ANT+ teknolojisi kullanan sensörünü kullanabiliyor. Bunlar nabız, sıcaklık, hız kadans, güç, foot pod, VIRB, Shimano Di2, ışık, Varia radar, Varia Vision gibi extended display, genişletilmiş görüntü sensörleri, RD Pod ve kas oksijen sensörü gibi sensörler. Nabız bilginizi kaydetmek için bir nabız bandı kullanabilirsiniz. Garmin HRM-RUN nabız dışında koşu kadansı (run cadence), adım uzunluğu (stright length), dikey osilasyon (vertical oscillation) ve ayağın yerdeki süresi (GCT, ground contact time) gibi koşu dinamiği bilgileri verebiliyor. Örneğin koşuda GPS performansından memnun değilseniz ya da koşu bandında koşuyorsanız bir Garmin Footpod sensörü tanıtarak bu sensörü tempo bilgisi için kullanabilirsiniz. Kalibrasyonuna bağlı olarak GPS’ten çok daha doğru bilgi verecektir. Ya da STRYD Running Power Meter sensörü ile koşu dinamiklerinden başka güç (power) bilgisi de elde edebiliyorsunuz. Fenix 5X’in Fenix 3 serisine göre bir avantajı sadece ANT+ değil, Bluetooth sensörlerini de kullanabilmesi. Bu şekilde Bluetooth bağlantısı kullanan Polar markasının nabız bantlarını da kullanabiliyorsunuz mesela. Ancak Bluetooth tarafında farklı üreticilerin farklı iletişim standartları olduğu için sensörün aktardığı her veriyi algılayamayabilir ya da kaydetmeyebilir. Kendi kullandığım HRM-RUN nabız ve Tempe sıcaklık sensöründe bir kopma bağlanmama sıkıntısı görmedim şimdiye kadar.

Bilekten nabız ölçüm

Bilekten nabız ölçümü saatin altındaki üç lazer LED ve bir alıcıdan oluşan sensör sayesinde yapılıyor. Bu sensör arada sabit ışık, arada titreşimli ışık veriyor, arada hiç ışık vermiyor vs. nabzı ölçüyor. Performans olarak günlük kullanımda iyi çalışıyor, ne zaman baksam ve göğüs bandı ile karşılaştırsam doğru. Dinlenme nabzı dediğimiz RHR görmek için nabız bandı takmak gerekmiyor uykuda, o açıdan iyi. Ancak aktivitelerde iş değişiyor. Nabız bandım olduğundan çok fazla kullanmadım ancak bir denememde nabız bandından aşağı yukarı 5 nabız yüksekten takip etmişti koşumu. Bisiklette de iyi yollarda iyi ölçüyor ama bozuk yollarda ya da orman tarla yollarında kocaman saat sürekli titreştiği için doğru ölçüm yapmıyor ne yazık ki. Nabız yerine yoldaki titreşimleri saymaya başlıyor. 😀 Saatin gevşek ya da sıkı giyilmesi, kişinin kol boyutları ile de ilgili biraz bu. Özetle günlük nabız ölçümü için iyi ama aktiviteler için nabız bandı tercih edin derim. Tek bu saatte değil, diğer saatlerde de böyle yapın. EKG teknolojisi ile ölçüm yapmak başka, kalpten bir metre uzaktan yansıyan ışıktaki yansıma miktarını ölçüp ölçüm yapmak başka. Henüz o kadar iyi yerlerde değil bu teknoloji.

Segmentler ve Strava Live Segments

Garmin Connect üzerinde segment özelliği var, sadece Connect kullanıcıları için olsa da yine kullanılabilir durumda ve saat bu segmentleri gösterebiliyor. Ayrıca Strava Premium üyeliğiniz varsa Strava segmentlerini de saatinizde kullanabiliyorsunuz. Hani segmente yaklaşırken sizi uyarıyor, sonra da hız bilginizi, kom için kaç saniye önde ya da geride olduğunuzu gösteriyor, bitirdiğinizde segment sürenizi gösteriyor vs. Bunun için bir Garmin Fenix 5X saatiniz, bir akıllı telefonunuz, aralarında bir Bluetooth bağlantısı, Strave hesabınız ve aylık 20 liranızın olması gerekiyor. Evet, aylık 20 lira. 😀 Bu aylık Strava Premium üyeliği için. Yoksa Strava segmentini saatiniz yok sayıyor. 😀 Bir seferinde Strava mı hediye premium verdi, Turkcell’den mi bir şey yaptım; bir ay bedava Strava premium kullandım. Sonraki ay iptal etmeyi unutunca da bir aylık da 20 TL ödemiş olarak kullandım ki hiç gerek yok. Alternatif çözüm olarak Strava segmentinin aynısını Garmin Connect’te oluşturuyorum ve segmenti saate gönderiyorum. Bir daha saat segmente yaklaşırken beni uyarıyor, segment hızımı vs. gösteriyor. Benden başkası segmenti katetmemiş olsa bile PR için kalan ya da önde olduğum süreyi gösteriyor. Aktiviteyi kaydettiğimde segment süremi gösteriyor vs. Hani alternatif olarak Strava segmentlerini Connect’te de oluşturmak işe kısmen işe yarıyor diyebiliriz, tavsiyemdir.

Haritalar

Garmin Fenix 5X’i X yapan özellik eks(X)tra harita desteği oluyor. Cihazda haritalar için 16 GB flaş bellek ve 32 MB kadar da DDR RAM bulunuyor. 16 GB hafıza tamamen haritalar için ve aktiviteler vs. geri kalan her şey 100 MB bile yer tutmuyor muhtemelen. Zaten cihazın 8 – 9 GB kadar hafızası haritalar ile dolu oluyor. Türkiye’den alınan bir cihaz ise Avrupa topografik haritası ve OpenStreetMap’ten elde edilmiş bisiklet rotaları verisinden bisiklet yolları haritası yer alıyor. Örnek olması amacıyla da birkaç Birdseye görüntüsü de yer alıyor. İsterseniz Garmin’den farklı haritaları da satın alabiliyorsunuz. Mesela Amerika haritası saatte yok, Garmin’den satın alabiliyorsunuz. Topografik harita dediği haritada yükseklik verileri de yer alıyor. Bu sayede bulunduğunuz konumun yüksekliğini haritadan da öğrenebiliyorsunuz.

Haritaları rota çizdirmek ve takip etmek için kullanabiliyorsunuz. Basit bir navigasyon cihazı gibi çalışıyor bu durumda saat. Önemli bir nokta saat haritalarda adres araması yapamıyor, böyle bir özelliği yok. Haritalarda yeterince POI bilgisi var ve adres bilgisini kullanamasa da POI bilgilerini kullanabiliyor. Haritalar çok aşırı güncel olmasalar da fena değiller. Mesela Saray’ın çevre yolu son güncellemelere kadar hala haritada yok. Google haritasında da yok gerçi. OpenStreetMap’te falan var. Bilgisayarınıza kurup saatinizi bağlayacağınız Garmin Express programı harita güncellemelerini indirip telefonunuza kopyalama işini kolaylaştırıyor. Bir de rota çizimi tamamen yaya modunda ya da bisiklet modunda yapılıyor. Yani bisiklet için rota çizdirdiğinizde ana yoldan ziyade trafiği daha az olan bir yoldan götürmeye çalışıyor sizi. Tabi navigasyon seçeneklerini ayarlayarak bunu işinize uygun hale getirebiliyorsunuz. Ayrıca öncesinde yapmış olduğunuz etkinliklerin de başlangıç noktalarını vs. gösteriyor haritada.

Haritalar saat ekranında burada göründüğü kadar canlı görünmüyor, bunu belirtmeli.

Haritalar saat ekranında burada göründüğü kadar canlı görünmüyor, bunu belirtmeli.

Harita fonksiyonları için uygulama menüsünde Navigate diye bir menü var. Burada Points of Interest, Around Me, Courses, Round-Trip Courses, Activities, Saved Locations, Sight’n Go, Coordinates ve Use Map seçenekleri var. Bunlara bir bakalım.

  • Points of Interest yani POI, ilgi noktaları başlığında haritadaki yerleşim yerleri, yiyecek ve içecek ile ilgili restoran, cafe gibi yerler, benzin istasyonları, hotel motel gibi konaklama tesisleri, ilgi çekici yerler, eğlence yerleri, rekreasyon, alışveriş yapılabilecek yerler, ulaşımla ilgili otogar, tren garı gibi yerler, otopark ya da araç servisleri, okullar, hastaneler gibi yerlerin bilgilerini içeriyor. Alt menülerden birini seçerek çevrenizdeki uygun yerleri size gösterebiliyor. Bu arama işlemi biraz zaman alıyor tabi. Bu yerlerden birini seçtiğinizde de bulunduğunuz yerden itibaren rotasını çiziyor size.
  • Around Me özelliği de POI özelliği gibi ancak çok az farklı. Harita üzerinde çevrenizdeki yerleri gösteriyor. Ekranı farklı parçalara bölüyor ve seçim yaptığınızda o parçanın yönündeki öğeleri gösteriyor size. Yine birini seçerek rota çizdirebiliyorsunuz.
  • Courses özelliği ile Garmin Connect sitesi üzerinden ya da Connect Mobile uygulamasından saate gönderdiğiniz rotaları takip edebiliyorsunuz. İster rotayı aynen takip edebiliyor ya da aynı yere çıkan kendi bir rota çizebiliyor. Fenix 3’te de olan bu özelliği harita desteği olmadığı için çok verimli kullanamıyorduk, karışık bir yol ayrımında tam gideceğimiz yolu bulamıyorduk mesela ama bu cihazda bu çok daha verimli.
  • Round-Trip Course ise en ilginç özelliklerden. Size istediğiniz mesafede koşu rotası çizebiliyor. 10 KM mesafe çiziyorsunuz, yön vs. belirliyorsunuz ve size o mesafede ve yönde koşu rotası çiziyor. Tabi rotalar aynı yerde başlayıp bitecek şekilde. Birkaç farklı alternatif de sunuyor.
  • Activities seçeneğinde önceki aktivitelerinize ulaşıp onları rota olarak takip etmek mümkün oluyor.
  • Saved Locations seçeneği ile saatinize kaydettiğiniz noktalara yol çizebiliyor. Nokta kaydetme işini açma kapama tuşuna basılı tutup kontrol menüsüne girerek ve oradan kırmızı konum pinini seçerek yapıyorsunuz. Kısa bir süre bekleyip GPS konumunu alınca size bilgileri veriyor ve kaydet diyorsunuz. Haritalarda olmayan yerler için oldukça faydalı. Telefona yükleyeceğiniz uygulamalardan da böyle konumlar gönderebiliyorsunuz saate. Bu menüden de bu noktalara rota çizmesini sağlayabiliyorsunuz.
  • Sight’n Go Size basitçe bir pusula göstererek yol bulmanızı amaçlayan bir araç. Fenix 3’te de vardı ve harici bir haritadan rota takip ettiğiniz durumlarda işe yarayabiliyor.
  • Coordinates seçeneği ile koordinat girip onu nokta olarak kaydedip rota çizdirebiliyorsunuz.
  • Use Map ile ise haritayı kullanabiliyorsunuz. Start tuşuna her bastığınızda farklı modlara giriyor sistem. Bir modda + ve – işaretleri görünüyor ve yakınlaştırma ve uzaklaştırma yapabiliyorsunuz. Başka bir modda yukarı aşağı diğer modda da yanlara doğru kaydedebiliyorsunuz. Haritada bir noktaya Start tuşunu basılı tutarak ilgili konum, mesafe, yükseklik gibi bazı bilgilerine ulaşabiliyorsunuz ya da rota çizdirebiliyorsunuz.
OpenTopoMap haritası.

OpenTopoMap haritası.

Alternatif olarak harita kullanmak isterseniz OpenStreetMap haritalarını kullanabiliyorsunuz. Garmin cihazlara OpenStreetMap haritaları yazısından bununla ilgili biraz bilgi bulabilirsiniz. Türkiye’de pek işe yarar durumda değiller henüz ama gitgide veri miktarı artıyor. Tabi Almanya ya da Amerika’nın büyük şehirleri gibi yerlerde gayet işe yarar haritalar bunlar. Cihazda haritası olmayan bir yere gidecekseniz bunlardan birini indirmenizi tavsiye ederim. Satın alacaksanız telefonunuzdaki bir uygulama için satın alın derim, daha işlevsel olacaktır. Tabi muhtemelen o da OpenStreetMap haritası kullanmıyorsa. Bahsettiğim Saray çevre yolu o haritalarda var mesela. Saate attığınız haritalar en sonuncusu en üstte olmak üzere işlenir ve gösterilir. Daha çok harita daha yavaş işlem demek.

Garmin haritasında ve OpenTopoMap haritasında kazak gölü.

Garmin haritasında ve OpenTopoMap haritasında kazak gölü.

Garmin.openstreetmap.nl haritası

Garmin.openstreetmap.nl haritası

Harita performansı 120 MHz bir işlemciye ve 32 MB belleğe sahip bir cihazdan beklenecek şekilde doğal olarak çok performanslı değil. Sonuçta telefondaki ya da bilgisayardaki GHz frekans işlemciler yok bu cihazda. Yaklaştırma uzaklaştırma işlemlerinde çizimlerde bir miktar gecikme oluyor ama bir yol takip edilirken çok yüksek yakınlaştırma seviyesinde çok hızlı gitmedikçe sorun olmuyor. Yüksek hızda gecikme oluyor yine ama normal bir insan aktivitesinde bir gecikme olmuyor pek. Şehir içi rota çizim işlemlerini birkaç saniye içinde hallediyor genelde. Çoğunu on yirmi saniye ya da yarım dakikada hallediyor. Ancak biraz uzun bir rota olduğunda rota hesaplaması uzun sürebilir diye uyarı veriyor ve uzun sürüyor rota çizme işlemi. Edirne’ye kadar olan 130 KM bir rotayı 1:55 (Bir dakika elli beş saniye) gibi bir sürede çizdi. Bu yüzden çok uzun rotalar çizdirmektense bilgisayardan bir rota oluşturup Course olarak göndermek daha mantıklı. Bilgisayarda çizilen rotayı da gözden geçirmeniz daha kolay. Saatin çizeceği 200 KM rotanın 30 KM kısmı istemediğiniz bir yoldan geçiyorsa bunu saatte bulup değiştirmek imkansız gibi. Ayrıca uzun süre rota hesaplama işlemciyi sürekli çalıştırıp uykuya geçmesini engellediği için güç tüketimini de arttırır. Çok uzun mesafelere rota çizdirirken dakikalarca süren tek çizimde %5 batarya gidebildiğini gördüm. Bu yüzden 100 KM’den uzak hedeflere rota çizdirmeyin.

Rota takibi ise kolay. Haritadaki yolun üzerindeki pembe bir çizgi ile gideceğiniz yolu gösteriyor. Dönüşlerde sesli, titreşimli ve ekran uyarıları ile bunu size bildiriyor. Ne kadar mesafe kaldığını ve tahmini varış sürenizi de söyleyebiliyor. Ayrıca rotanın yükseklik profilini de size gösterebiliyor. Ha ekran harita işi için ufak ama yeterince iş görüyor. Ormanda yaptığım bir iftardan sonra karanlıkta sinek ve köpek sesleri dolu ormandan beni çıkarmayı gayet iyi bir şekilde becerdi. Bisiklet kullanımında özellikle, telefonun pilini tüketeceğime ve sık sık arka cebimden çıkıp bakacağıma kolumu çevirmek ya da gidona saati sabitlemek çok daha kolayıma geliyor ve mantıklı geliyor. İhtiyacım olduğunda boş bir telefon bataryası yerinde dolu bir telefon bataryası ve boş bir saat bataryası tercih ederim ki daha şimdiye kadar hiçbir aktivitemde pilini boşaltmayı beceremedim saatin. 🙂 GPS aktiviteleri esnasında sürekli harita ekranında kullanmak ise pil kullanımını attıracağından gerekli olmadıkça harita ekranında tutmayı tavsiye etmiyorum.

Connect IQ

Garmin Fenix 5X ConnectIQ dijital saat yüzü Runarchy

Garmin Fenix 5X ConnectIQ dijital saat yüzü Runarchy

CIQ performans testi.

CIQ performans testi.

Connect IQ, Garmin’in saatlerinin akıllı özellikler kazanmasını sağlayan uygulama geliştirme ortamı. Hani Garmin Fenix 5X’i telefona gelen birkaç bildirimi gösterip adımınızı sayması akıllı yapmıyor. Tam olarak Connect IQ dediğimiz uygulama geliştirme platformu akıllı yapıyor. Connect IQ Store üzerinden cihazınıza farklı saat yüzleri, uygulamalar, widget denen araç gereçler ve aktivite uygulamalarında kullanabileceğiniz veri alanları indirebiliyorsunuz. Bu uygulamaların geliştirilmesinde Monkey C denen Java ve diğer bir çok dilden parça parça edinilerek geliştirilmiş bir programlama dili kullanılıyor. Programlama bilginiz var ise Eclipse ve Connect IQ SDK indirerek uygulama geliştirmeye başlayabiliyorsunuz. Garmin saatlerin güç tasarrufu amacıyla kullanılan düşük güç, frekans ve bellekteki işlemcileri yazılabilecek uygulamaları biraz sınırlıyor ne yazık ki. Ancak bu saatte haritalar için kullanılan 32 MB RAM çipi Connect IQ uygulamalarında da oldukça geliştiricinin işini kolaylaştırabiliyor. Garmin Fenix 5X için bir Connect IQ geliştiricisi saat yüzleri için 96 KB, uygulamalar için 1280 KB, araçlar için 1024 KB ve aktivitelerdeki veri alanları için 128 KB RAM kullanabiliyor. Bu değerler Fenix 5 ailesindeki diğer saatlerden çok daha fazla. Yine de şimdiye kadar bu bellek limitlerini kullanan bir uygulama görmedim. Benden de Doom bekleyenler vardı ama saate Doom yazacak kadar vakit ayıramıyorum pek. 😀 İşlemci olarak ise 120 MHz işlemci sanırım diğer Fenix 5 cihazlara göre biraz daha yavaş ki testlerde biraz daha düşük sonuçlar alıyor ama genel kullanımı etkileyecek bir eksiklik yok. Cihaz Ağustos 2017 itibarıyla son Connect IQ sürümü olan 2.3.2 Biker Monkey sürümünü destekliyor ve 2 serisi güncellemeleri almaya devam edecek.

Garmin Fenix 5 ailesi Connect IQ bellek sınırları

Garmin Fenix 5 ailesi Connect IQ bellek sınırları

ConnectIQ Tetris ve Donkey Bas oyunları.

ConnectIQ Tetris ve Donkey Bas oyunları.

Pil ve şarj

Garmin saatlerin pil ömrü kullandıkları düşük frekans ve güç donanımlar sayesinde genelde yüksektir. Amaca yönelik, yani sadece o işi yapacak ama fazlasını yapmayacak donanım ve yazılım kullanıldığı için gereksiz güç tüketimi yoktur pek. Bu saatte fazladan bir RAM çipi ve 16GB bellek çipi var güç tüketimini arttıran. Saatte 430 mAh bir batarya var ve yaklaşık iki saat kadar bir sürede şarj oluyor. Şarj edildikten sonra günlük kullanımda yani bir aktivite başlatılmadıkça iki hafta kadar bir süre sunuyor ki Bluetooth açık ya da kapalı olmasına, telefonunuza gelen bildirimlerde titreşim miktarına göre kısalabilecek bir süre bu. Fenix 3’te BT kapalı ve GPS aktivitesi yapılmadan 24 25 gün kadar gördüğüm oldu. Aktivitelerde ise GPS yongası da çalıştığı ve ana işlemci de aktif olarak çalıştığı için pil ömrü kısalıyor. Benim cihazımda HRM-RUN ve Tempe sensörleri bağlı ve Glonass açık şekilde saatte %9 gibi bir batarya kullanımı oluyor. Fenix 3 ile bir karşılaştırmamda aynı aktivitede Fenix 3 %8.3, Fenix 5X %9.3 oranında batarya kullanmıştı. Tabi karşılaştırdığım Fenix 5X yeni bir cihaz iken, Fenix 3 iki yıla yakın kullanılan bir cihaz idi. Bu şekilde Fenix 5X 11 – 12 saat gibi bir batarya ömrü verecek gibi duruyor aktivitelerde. Tabi bu sensör kullanımına ve ekrandaki veri alanları ve aydınlatmaya göre değişebilir. Bir de benim cihazımın pili de sorunlu olabilir. Çünkü aktivitelerde saatlik %5 batarya ömrü bildirenler de vardı ve yeni bir cihazın eski bir Fenix 3’ten fazla güç tüketmesi de mantıklı değil.

Aynı aktivitede F3 vs. F5X pil ömrü.

Aynı aktivitede F3 vs. F5X pil ömrü.

Şarj işlemi cihazın arkasındaki yuvaya takılan USB şarj kablosu ile yapılıyor. Fenix 3’ün şarj aparatı gibi bir aparatı yok, yani saati aktivite esnasında şarj etmek biraz sıkıntı, kolunuza takamıyorsunuz. Yine de koşuda cebinize koyup nabız bandından nabız bilgisini alıp şarj olmasını sağlayabilirsiniz. Hani Garmin bir geliştirme yapacağına bir batırma yapmış burada. Şarj kablosunun saate takılan ucu dört pinli ve yön farketmiyor, bu açıdan çok uğraştırmıyor olsa da saat kolunuzda iken şarj edemiyorsunuz.

Güncellemeler

Cihaz düzensiz aralıklarla güncellemeler alıyor. Ancak Garmin geliştiricileri saate kendiniz yükleyebileceğiniz beta güncellemeleri yayınlıyor. Bunlarla yeni özellik ve sorun çözümlerine erken ulaşım mümkün ama stabil olmama ihtimalleri de muhakkak. Normal güncellemeler Bluetooth, WiFi veya bilgisayardan Garmin Express ile yapılabiliyor. Bluetooth yöntemi oldukça yavaş bir yöntem. Bu yüzden güncellemenin geldiğini duyduğunuzda WiFi üzerinden eşitlemek en basiti. Yalnız harita güncellemeleri WiFi üzerinden yapılamıyor, sadece yazılım güncellenebiliyor. Garmin Express uygulaması saat bilgisayara bağlanıp uygulama açıldığında zaten güncellemeleri kontrol ediyor ve yükleyebiliyor. Bu şekilde saati şarj etmeye taktığınızda vs. de güncelleme yapabilirsiniz. Harita güncellemeleri gigabayt boyutlarda oluyor, bağlantınız kotalı ise kota kullanımına dikkat etmenizi tavsiye ederim.

za

Garmin Fenix 5X piyasada en fazla spor özelliğini bulabileceğiniz bir akıllı multisport yani çok sporu destekleyen bir saat. Adımsayar özelliği dışında hemen her tür aktivitenin kayıt ve takibini yapıp Garmin Connect üzerinden inceleyebiliyorsunuz. Fenix 5 ailesindeki diğer saatlere göre de bir harita artısı var. Haritaya ihtiyacınız olup olmaması tercihinizi belirleyen esas sebeplerden biri. Görünüm olarak Fenix ailesi dışında günlük hayatta spor saati olarak sırıtmayacak başka saatler yok gibi. Pil ömrü ve şarjlar arası süre de Garmin saatlerde çok iyi. GPS performansı bazı diğer saatler kadar başarım vermese de yüksek doğruluk için sensör kullanımı ile sorunsuz bir hal alabiliyor. Connect IQ bellek desteği de diğer Garmin saatlere göre daha fazla. Optik nabız ölçer günlük hayatta iyi iş görse de aktivitelerde sabit durmayan kollar sebebiyle güvenilirliğini yitiriyor ki nabız bandı ile kullanımı şiddetle öneriyorum. Harita ve navigasyon yetenekleri de iş görüyor ama bir navigasyon cihazı performansında değil, adres arama da desteklenmiyor.

Yorum yok

Henüz bir yorum yok.

Bu yazıdaki yorumlar için RSS beslemesi. Geri izleme URI

Yorum yaz