Sosyal Öğrenmeci (Bilişçi) Kuram

____________________________________________________________________

İnsanın sadece kendi deneyimlerinden değil, diğer kişilerin deneyimlerini seyrederek de öğrenebilmeleriyle ilgilidir. Örneğin, bir öğrenci sınıfa kırmızı bir bere ile gelir ve arkadaşlarının dikkatini çekip, onlardan pekiştirici olarak övgü alır. Bu, onu izleyen diğer öğrenciler için sosyal öğrenme olur, diğer öğrenciler de kırmızı bere almak ister. Bu model alma, gözlem yoluyla ya da taklit yoluyla öğrenme şeklinde adlandırılır. İlk defa Rotter kullansa da günümüzde Bandura akla gelir.

Sosyal Öğrenmeci (Bilişçi) Kuramcıları: Bandura, Zimmerman, Rotter

Sosyal Öğrenmeci (Bilişçi) Kuram kavramları

Dolaylı pekiştirme: Davranışı sergileyen kişinin diğer insanlara bir örnek teşkil edecek şekilde pekiştirilmesi. Ör; Öğretmenin sınıfında başarılı öğrencileri övüp, diğer öğrencileri de çalışmaya güdülemesi.

Doğrudan pekiştirme: Bireyin davranışı yapan modeli izledikten sonra bu davranışı taklit etmesinden dolayı bu davranışa doğrudan pekiştireç alması ile oluşan pekiştirme.

İçsel pekiştirme: Kişinin başkalarının tepkileri dışında, kendi kişisel amaçlarına ulaşmak için çaba sarfetmesi.

Dolaylı ceza: Olumsuz davranışlar sergileyen kişinin diğer insanlara örnek olacak şekilde cezalandırılması.

Dolaylı duygusallık: Modeller bazı davranışları (ses, mimik, söylenen sözler gibi) vasıtasıyla gözleyen kişiye pek çok ileti verir. Bunlardan bazıları içinde bulunulan duygulardır. Model alan kişi de modeli gözleyerek bu duyguları öğrenebilir. Yani dolaylı yaşantı ile aynı korkulara sahip olabilir. Örneğin, köpekten korkup kaçan birini gören bir çocuk, köpeğin korkulacak bir canlı olduğunu düşünebilir.

Sosyal Öğrenmeci (Bilişçi) Kuram ilkeleri

• Davranış öğrenilebilir; ama hemen gösterilemeyebilir.
• Öğrenme her zaan bizzat model alan kişiye verilen pekiştirece bağlı değildir.
• İnsan uyarıcıya tepki veren pasif ve basit bir organizma değildir.

Sosyal Öğrenmeci (Bilişçi) Kuram süreçleri

• Dikkat: Öğrenilecek olan davranışı yapan modelin davranışına dikkat edilmesi.
• Hatırda tutma: Öğrenilecek olan davranışın dikkatle gözlendikten sonra bilişsel olarak örgütlenip sembolleştirilmesi.
• Yeniden ortaya koyma (Davranışı meydana getirme): Öğrenilen davranışın uygulanması.
• Güdülenme: Öğrenilen davranışı yapmayı sağlayan içsel harekete geçme süreci.

Sosyal Öğrenmeyi etkileyen faktörler, gözlemci, model ve davranış.

Gözlemcinin özellikleri

• Sembolleştirme kapasitesi: Bireyin çevresinde meydana gelen olayları, durumları bilişsel olarak nasıl algıladığıdır. Sembolleştirme kapasitesi yüksek olanlar sosyal öğrenme konusunda daha başarılı olurlar.
• Öngörü kapasitesi: Gelecek için plan yapabilme, başkalarının kendilerine nasıl davranacaklarını tahmin edebilme, kısacası geleceği planlayabilmedir. İnsanlar ileriyi düşünebilmelidir ki sosyal öğrenme yapabilsinler.
• Dolaylı öğrenme kapasitesi: Başka insanların yaptıkları davranışları gözleyerek öğrenebilme kapasitesi.
• Öz düzenleme kapasitesi: Kişinin kendi davranışlarına dair karar verip vu kararlara göre kendini düzenlemesi.
• Öz yargılama kapasitesi: Kişilerin kendileri hakkında düşünme, yargıda bulunma, eleştirebilme kapasitesi.

Modelin özellikleri

Model bu özelliklere sahip olursa davranış gözlemcinin daha fazla dikkatini çeker.

• Benzerlik (fazla ise modelin ilgisini de daha fazla çekebilir)
• Sosyal statü
• Saygınlık
• Modelin davranışının pekiştirilmesi
• Uzmanlık

Davranışın özelliği

• Davranışın gözlenebilir olması
• Davranışın basit olması
• Davranışın işlevselliği