Yıldırım Güvenliği

____________________________________________________________________

Rüzgarın yavaşça şiddetlendiğini hissettiğinizde dışarıda bahçenizde çalışıyor­sunuz. Bir içgüdü ile uzaktaki yaklaşan bulutlara bakıyorsunuz. Hala bahçenizin yarısı biçilmek için sizi bekliyor, ve siz yaklaşan yağmurun işinizi engelleyeceği ve toprak kuruyana kadar beklemek zorunda olacağınız için sinirleniyorsunuz ve bahçeyi çapalamayı bitirmeden içeri girmemeye karar veriyorsunuz. Bu yüzden acele ediyor ve tam ilk aniden parlayan şimşeğin ışığını gördüğünüzde ve korkutucu gürültüsünü duyduğunuzda işiniz bitiyor ve içeri giriyorsunuz.

Başardınız…bu seferlik.Fakat acaba gerçekten o kadar tehlikede miydiniz?

Bir yıldırım tarafınadan yaralanma veya öldürülme şansınız aslında çok küçük. Fakat, bölgeniz için bir yıldırımlı hava tahmini öngörüldüyse birkaç iyi ve eski yaygın kanı ile yıldırıma karşı hazırlanmak oldukça akıllıca.

Yıldırım güvenliğinin anahtarı basitçe yanlış zamanda yanlış yerde olmaktan kaçınmaktır. Yıldırım tarafından vurulan hiç kimse yıldırımı üzerine çekmek için hiçbir şey yapmadı, onlar sadece yıldırımın zaten vuracağı noktada olmaları yüzünden talihsizdi. Yıldırımlar yerdeki küçük metal cisimlerden etkilenmek için çok büyük çaplı olaylar oldukları için (birkaç kilometre yükseklik ve onlarca kilometre genişlikte olabilirler), bu yıldırım kurbanları üzerlerindeki veya yakınlarındaki metal nesneler olmasa da vurulmuş olabilirlerdi.

Bu yüzden, yıldırımdan korunmakta odak noktası kesinlikle ne tür şeyler giydiğiniz, taşıdığınız, ne üzerinde oturduğunuz değil, daha ziyade yıldırımın vurabileceği özellikle dışarısı veya korunmasız yapıların içerileri gibi yerlerden uzak durmaktır. Yaygınca bilinir ki, fırtına sırasında dışarıda iseniz ağaçlardan uzak durmalısınız. Bu kanı bir bakıma doğru görünse de asıl doğru olan dışarıda iseniz hala yıldırım vurma tehlikesinde olduğunuzdur.

Bu yüzden maksimum güvenlikte olduğunuzu garantilemek için ne yapmalısınız?Aşağıdakiler kendinizi korumak için en iyi yöntemlerdir:

İçeride Durun

Yıldırım fırtınası sırasında olmanız gereken en güvenli ve belli yer ev, bina vb.içerileridir. Eğer yıldırım bir evi yada binayı doğrudan vurursa, elektrik tesisatı, su tesisatı, kablo veya telefon hatları, antenler veya çelik yapı iskeleti gibi toprağa gidebilecek uygun yolları takip etmeye çalışacaktır. Evler ve binaların topraklama yollarının çok olması onları güvenli yıldırım sığınakları yapar. Fakat yıldırım fırtınası sırasında maksimum güvenliği garantilemek için:

-Hiçbir kablolu araç kullanmayın. Kablosuz araçlar (kablosuz telefonlar, tıraş makineleri vb.) kullanmak için güvenlidir.

-Su borularından ve musluklardan uzak durun. (Banyo yapmak, duş almak vb. tehlikelidir.)

-Bodrum, teras katı gibi çok miktarda suyun durduğu veya nemin bulunabileceği diğer yerlerde bulunmayın. Bu alanlar elektrik akımını iletebilecek tehlikeli alanlardır.

-Elektrik tesisatının geçtiği duvarlardan uzak durun. Yıldırım bazen daha iyi bir topraklama yoluna ulaşabilmek için evin veya binanın içinde (elektrik tesisatından su tesisatına doğru gibi) hava içinde atlayacaktır.

Otobüs durakları, ek yapılar vb. metal olmayan yapılar hiçbir yıldırım güvenliği sağlamaz.

Araba vb. Araçlarda Kalın

Eğer hiçbir sığınak yoksa, dayanıklı üstleri olan arabalar yeterli korumayı sağlayabilir. Golf arabaları, at arabaları veya üstü açılan arabalar hiçbir yıldırım güvenliği sağlamaz. Pencereleri kapatın ve metal iskeletin hiçbir yerine dokunmayın(Dirseğinizi pencereye dayamak gibi) ve kablolu araçları kullanmayın (direksiyon ve hatta şarja vb. bağlı cep telefonu vb). Unutmayın ki arabayı güvenli yapan arabanın lastikleri değil metal iskeletidir. Arabanıza doğrudan bir yıldırım vuruşunda yıldırım aracın iskeletine yayılacak ve genellikle yere atlayarak veya lastikler üzerinden yoprağa ulaşacak. Arabalara olan en büyük zararlar birkaç patlak lastik veya bozuk bir elektrik tesisatı iken yolculara bir şey olmaz.

Eğer yıldırım arabanızı hareket halindeyken vurursa arabanızı durdurun ve hemen terk edin. Yıldırımın yakıtı tutuşturması veya yangın veya patlama ile sonuçlanması yaygın olmayan bir olaydır. Fakat maksimum güvenlik için arabanızı terk etmeniz yerinde bir davranış olabilir.

Dışarıda İseniz:

Eğer dışarıda iseniz üzerinizde metal bir obje taşımamanız veya giymemenize bakmaksızın taşıyanlarla eşit tehlikedesiniz. Yıldırım yerdeki küçük metal cisimlerden etkilenmeyen çok büyük çaplı bir olaydır. Bu yüzden metal nesnelerden uzaklaşmak sizi yıldırımdan güvende yapmayacaktır. Şemsiyeler, golf sopaları, bisikletler ve parmaklıklar yıldırımı sadece eğer birkaç adım uzakta ise çekeceklerdir ki o yakınlık nedeniyle bu şeyleri taşımasanız da zaten yaralanma tehlikesi altındasınızdır.

Mücevherler, çivili ayakkabılar, saatler veya bereler yıldırımın topraklanmasını etkileyecek hiçbir şey yapmayacaklar. Ancak, doğrudan vurulursanız yıldırım genellikle üzerinizdeki herhangi bir metal üzerinden aşırı derecede ısınmalarına yolaçarak (hatta buharlaştırarak) ve yanıklara neden olarak akacaktır.

Eğer fırtınaya dışarıda yakalanırsanız, ağaçlar, bayrak direkleri gibi uzun ve yalnız cisimlerden uzak durunuz. Ayrıca, efsanelere ters olarak yıldırımın her zaman en yüksek veya en iletken nesneleri değil her yeri vurabileceğini hatırlayın.

Size uzaktaki bir yıldırımdan akım getirebilecek kıyı şeridinden, demir yollarından ve metal parmaklıklardan uzak durun. İçerileri kadar olmasa da sık ağaçlıklar da sizin yanınızdaki ağaca yıldırım düşme olasılığını azaltabileceği için biraz güvenlik sağlar. Fakat bu (ve diğer herhangi bir) durumda ağaçların hiçbirine yakın durmayın.

Eğer deniz, göl vb. su kütlelerindeyseniz derhal karaya çıkın.

Yıldırım Tehlikesi İşaretleri

Kararan havanın açık uyarısına ek olarak, sizi yıldırıma karşı önceden uyarabilecek başka durumlarda var. Eğer bunlardan birini yaşarsanız “tehlike” alanındasınız ve hemen bir sığınak bulmalısınız:

-Yağmur damlaları veya dolu: Her şiddette yağmur (bilhassa şiddetli yağışlar) şimdiye kadar hiçbir şimşek veya yıldırım ütermemiş olsa bile üzerinizdeki bir yıldırım bulutunu işaret ediyor olabilir. Büyük yağmur damlaları yıldırım üretme potansiyeli olan bir bulutun uğursuz işaretleridir.

-Duyulabilen gök gürültüsü veya görülebilen parlama: Çakan şimşeği görebiliyor veya gök gürültüsünü duyabiliyorsanız sonraki yıldırımın hedefi olabilirsiniz.

-Büyük, yüksek bulutlar: Cumulonimbus bulutları havanın açık olduğu yerlerde bile yaklaşan bir yıldırım fırtınasının işareti olabilecek havada en küçük bir açıklığın bile kalmadığı şekilde oldukça hızlı bir şekilde ortaya çıkabilirler. Yaklaşan cumulonimbus bulutunun üst ucu göğe doğru uzanan bir karnabahar gibi sert ve yuvarlak görünecektir.

Cumulonimbus bulutları genellikle kümeler veya düz çizgiler şeklinde gelişirler. Bu yüzden uzakta görünen böyle bir bulut yaklaşan diğer bir bulutunda işareti olabilir.

-AM Radyolardaki Prazitler: AM radyolardaki tuhaf çıtırdama ve patlama sesleri bölgenizde bir yıldırımın oluştuğunun bir işaretidir.

-Yıldırım Dedektörü Alarmları: Ayarlanan bir uzaklık içinde oluşan yıldırımları belirten bazı yıldırım dedektörleri piyasada bulunabilir. Bu pille çalışan yaklaşık 200$ fiyatlı cihazlar, (Türkiye’de olmasa da yabancı ülkelerde) golf sahaları, havuz, park ve plaj personeli tarafından yaygınca kullanılmaktadır. Eğer işiniz dışarıda çok zaman geçirmenizi gerektiriyorsa taşınabilir bir yıldırım dedektörü iyi bir yatırım olabilir.

-Hava Radarındaki Fırtınalar: Yıldırım fırtınaları Doppler hava radarında kırmızı,turuncu ve/veya sarı kütleler gibi görünürler. Gerçek zamanlı hava radarlarına İnternet’ten ulaşılabilir.

Yakında Vuracak Bir Yıldırım

Yakın veya doğrudan bir yıldırım vuruşu birkaç saniye önceden size aşağıdaki gibi bazı işaretler verecek:

-Yumuşak veya gürültülü vızıltı, tıkırtı, ıslıklama veya çatırdayan bir ses.

-Kollardaki veya kafadaki dikilen saç ve kıllar.

-Yakında “St.Elmo’nun Ateşi(St.Elmo’s Fire)” denen yumuşak, mavi-beyaz bir ışık veren metal nesneler.

Bu işaretler birkaç saniye içinde bir yıldırımın bölgenizi vurabileceğini gösterir. Çoğu durumda, kaçmaya vaktiniz olmayacak. Fakat, bir sığınağa ulaşamayacaksanız ve bu işaretlerden birini yaşarsanız veya tehlikede olduğunuzu hissederseniz çabucak aşağıdaki pozisyonu alın:

Ayaklarınızı birleştirin, yere çömelin ve ayak bileklerinizi tutun. Başınızı yapabildiğiniz kadar eğin. Yere yatmayın.

Yıldırım Kurbanları:

Yıldırımın kurbanları her zaman ilk olarak ölümle sonuçlanmaz. Genellikle yıldırım vurması kalple ve/veya solunumla ilgili düzgün bir canlandırma işlemi (CPR) ile düzeltilebilen bozukluklara yol açar. Bazı ölümler kurban düzgün tıbbi bakım görmediği durumlarda olabilir. Eğer bir kişiye yıldırım vurduğuna tanık olursanız hemen acil yardım çağırın. Eğer CPR alanında eğitimli iseniz ve eğer gerekli ise düzgün bir canlandırma işlemi uygulayın. Yıldırım kurbanı dokunmak için güvenlidir, yani, yıldırımdan kalma hiçbir “elektrik akımı” taşımazlar.

Yıldırımın yol açtığı diğer yaralanmalar:

-Yanıklar

-Geçici veya kalıbı görme/duyma kaybı

-Sinir sistemi bozukluğu

-Kas, kiriş ve kemik yaralanmaları (aşırı elektrik akımının yol açtığı kas gerilmeleri sebebiyle)

Bazen (filmlerde bile) gerçek bir yıldırım vurulması yaşamak istediği hakkında şaka yapanlar duyabilirsiniz. Fakat herhangi bir yıldırım kurbanı size böyle bir durumda -eğer hayatta kalmayı başarırsanız- yaşam boyu etkilerinin hiç eğlenceli olmadığını söyleyecektir. Hayatınız boyunca aşağıdakilerle uğraşmayı bir düşünün:

-Yoğun, tedavi edilemez ve sadece sürekli ağrıkesici kullanımı ile başa çıkılabilen kronik veya sürekli (vücudunuzun birçok yerinde) acı ve ağrı,

-Kronik başağrısı, sersemlik, baş dönmesi, mide bulanması ve kusma,

-Değişik ölçülerde zarar gören hafıza ve çeşitli bilişsel yetenekler,

-Görme, duyma, ve/veya algılama kaybı/eksikliği

-Ve daha birçok sıralamakla bitmeyecek belirtiler.

Yıldırım vurması anladığınız gibi yaşamınızı ciddi bir şekilde değiştirebilir. Bu yüzden yukarıdaki korunma yöntemlerini aklınızdan çıkarmayın.