Beyin hasarı sebebiyle göremeyenler duygusal ifadeleri görebiliyor

____________________________________________________________________

Yakında sonuçları açıklanan bir araştırmaya göre çeşitli kazalar sebebiyle beyninde görüntü işleme merkezi hasar görenler nesneleri ve kişileri görmese bile görmedikleri insanların yüzlerindeki ifadeleri anlayarak buna uygun tepki verebiliyorlar.

Araştırmaya göre kaza geçirerek kör olan bir kişi karşısındaki insanı göremiyor ancak bu kişinin yüz ifadelerini görebiliyor. Yani kör bir kişinin karşısında bir başkası var. Kör kişi karşısındakini göremiyor, ancak karşısındaki güldüğünde o da gülerek ya da sakinleşerek karşısındaki sinirli göründüğünde de korkarak tepki verebiliyor.

Türkçe’ye kör görüşü (blindsight) olarak tercüme ettiğim ( 🙂 ) bu durum 20 – 30 yıldır araştırılan bir konu. Buna göre beyninin görsel korteksinde hasar oluşan bir kişi altıncı his olarak bir görme yetisini muhafaza ediyor. Bu sahip olduğu altıncı his sayesinde de yukarıda bahsettiğim örnekteki şekilde tepkile verebiliyor.

Göremeyen insanın duygusal ifadeleri anlayabilmesinin açıklaması zararın kişinin gözünde değil beyninde olması, yani gözlerin gördüğü ancak beyindeki görüntü işleme bölgesinin çalışmaması ancak buna rağmen gözlerden alınan verinin beynin farklı kısımları tarafından işlenmesi. Yani kişinin gözleri görüyor, ancak görüntü işleme merkezi çalışmıyor. Bu durumda kişi önündeki nesneyi göremiyor. Ancak gözlerden gelen veri beynin farklı kısımlarına gidiyor ki bu kısımlar da gelen görüntüyü işleyerek karşıdaki kişinin yüz ifadesini anlamlandırabiliyor. Beynin duygusal kontrol merkezi amigdal da görsel veriyi alan bir merkez olarak biliniyor. Yani görsel korteks çalışmasa bile amigdal çalışıp karşıdaki kişinin yüz ifadesini anlamlandırabiliyor.

Araştırma şu an için sadece gözler üzerine idi ancak bunun benzeri bir durum farklı organlar için de olabilir. Mesela beynimizin sol kısmı anlamlı kelime sözcük ve sesleri özetle konuşma seslerini algılar. Sağ beyincik ise etraftan gelen çevresel sesleri algılar, yani çıtırtı pıtırtı vs. Veya müzik dinlerken sözleri sol küre müziği de sağ küre işler gibi birşey. Beyindeki sağ sol terselme durumuna göre de sağ kulaktan veri sol küreye sol kulaktan da sağ küreye gider. Bu durumda bir kulağı kapatılan vs. kişilerde o kulağın yetisini kaybetmesi gerekir. Zaten de kaybedebiliyor ancak tamamen değil. Ne kadar özelleştirilmiş bölgeler olsa da beyin üzerindeki sinirler bir şekilde yine iki küreye de sesi iletiyor. Tabi doğal olanı kadar başarılı kesinlikle değil ancak işe yaramayacak kadar da hiç değil.

Gözler de zıt kutuptaki beyin kürelerinin sorumluluğunda olsalar bile iki küreye de sinirler vasıtasıyla görüntü gidiyor. Giden görüntü de artık daha hangi beyin kısımlarına gidiyor henüz bilinmiyor. Ancak sadece görsel kortekse gitmediği de kesin.

Yalnız araştırma ile ilgili bir olasılık bir karşı teori de göremeyen kişinin karşıdaki kişinin yüz ifadelerini anlayamayıp sadece taklit yapıyor olma olasılığı. Yani beyni yine karşıdaki kişiyi görüyor ve yüzü o kişiye benzetecek şekile getiriyor. Bu da araştırmada kas hareketlerine değil de yüze bakılması sebepli olabilir. Kas hareketlerine bakılsa gerçekten duygusal olarak mı etkilendiği yoksa sadece taklit mi yaptığı daha kolay anlaşılacak.

Ayrıca araştırmadaki bir deneye göre de görsel korteks bozukluğu nedeniyle göremeyen insanlara birşeyler gösterilince ne olduğunu görmeseler bile doğru tahmin etme oranı gayet yüksek.

Görsel kortekse giden veri görsel korteks hasarlı iken birşey yapamadığı için beynin diğer bölgelerine yönlendiriliyor. Aslında görsel korteks sağlam iken de bu oluyor ancak hasarlı iken burası bir veri işleyemediğinden diğer bölgelere daha çok veri gidebiliyor. Yani bant genişliği meselesi gibi birşey. Görsel korteksin daha yüksek önceliği ve bant genişliği var, arızalandığında da önceliği kalmıyor ve bant genişliği diğer bölgeler arasında paylaşılıyor. 🙂

Bu özelliğin bize eski devirlerde görsel korteks fazla kullanılmadan hızlı görüntü işleme tekniği olarak ortaya çıktığı düşünülüyor.

Yalnız kesin olan bir nokta da var ki, görsel korteks olmadan da karşıdakinin ruh durumu bir miktar anlaşılabiliyor olsa bile tam olarak mantıklı bir muhakeme için görsel korteksin de çalışıp tüm veriyi işleyip anlamlandırması gerekli. Yani görsel kortekssiz o beyni çepeçevre saran sinir ağlarımız yine de görsel korteks eksikliğini hissettiriyor. Onsuz olmuyor.